شُما چےءَ ھبر نہ کُت؟نبشتہ کار: کَمَر بلوچ

شُما چےءَ ھبر نہ کُت؟

چوشکہ اولی ءُ دومی مزنیں جہانی جنگاں دنیا ءِ بازیں مُلکانی لبزانکانی سرءَ یک بلاھیں سانے دور دات، ھمے ڈولءَ 1948ءِ جنگءَ پد اسرائیلی ریاستءِ جوڑ بوگ ءُ فلسطینی ریاستءِ ایردست بوگءَ "عرب لبزانک" باز اسرمند کُت ءُ عرب لبزانکار ءُ زانتکاراں پہ گپ کنگ ءُ نِبشتہ کنگءَ یک نوکیں سرہالے رست۔ چوشکہ سرہالءِ جیڑہ انگت نہ گیش اتگ پمیشکہ آئیءِ سان (اثر) عرب لبزانک ءُ ھاس فلسطینی لبزانکارانی نبشتانکانی تہءَ گِندگ بنت۔

دنیا ءِ تہءَ ھمک ایردستیں راجانی لبزانک (literature )ءِ تہءَ لبزانکءِ یک مزنیں بہرے ھما ایردستءِ سرءَ بوؤکیں یا بوتگیں زورگرءِ زلم ءُ زوراکیانی سرءَ انت۔ کہ اے لبزانکانی تہءَ نہ تہنا ھما زلم ءُ زوراکیانی کسّہ اَنت بگندئے زورگرانی ھلاپءَ پاداہگ ءُ جنگ کنگءِ سکین ھم دیگ بنت۔

ایردستیں راجےءِ لبزانکارانی زمہ واری تہنا اے نہ اِنت کہ آ وتی راجءِ سرءَ بوؤکیں زلم ءُ زوراکیانی کسّہاں بیار اَنت بگندئے آھانی سرءَ اے ھم الم انت کہ اے پیمیں جاوراں آ وتی راجءِ راھشونیءَ بہ کن انت۔ چہ ایردستیءَ دراہگءِ راہ ءُ دراں شون بہ دے انت۔

1936ءَ ماں فلسطینءِ شہر Akka (Acre)ءَ ودی بوتگیں لبزانکار غسّان کنفانی 1948ءِ یک جنگےءَ eye witnessءِ سوبءَ گوں کہولءَ ھوار چہ فلسطینءَ درانڈیھ کنگ بوت۔ چہ درانڈیھیءَ آ یکبرے بیروت ءُ پدا دمِشقءَ رو انت ءُ پناہ زور انت۔ غسّان کنفانی جنگءِ جاوراں رستگیں لبزانکارے۔ آئیءَ وتی زندءِ مستریں بہر درانڈیھیءَ گوازینتگ۔ آئیءَ کساس ھپدہ کتاب نبشتہ کُتگ کہ آھانی تہءَ گدار، آزمانک، کَسمانک(Plays) ءُ نبشتانک ھوار اَنت ءُ ایشانی تہءَ بازیں کتاب ءُ نبشتانکے ماں دری بازیں زُباناں رجانک ھم کنگ بوتگ۔

کنفانیءِ جندءَ وتی سرجمیں زند ماں مُہاجر بنجل (کیمپ) ءُ درانڈیھیءِ تہءَ گوازینتگ بلئے سرجمیں زندءَ آ زورگیرءِ جوڑ کتگیں دیوارانی دور دیگءِ جُہدءَ کنت ءُ ھمے گہگیریءِ سوبءَ کُشگ (نمیران کنگ) بیت۔

غسّان کنفانی چہ ھما لبزانکاراں یکے کہ آ وتی لبزانکی تاکتءَ زورآور ءِ ھلاپءَ چو سلاہءَ کارمرز کنت ءُ وتی وانوکاں گلامیءِ ھلاپءَ گہگیریءِ سِکینءَ دنت۔ آ وتی کسّہانی تہءَ تہنا فلسطینی راجءِ سرءَ بوتگیں زُلم ءُ زوراکیاں درشان نہ کنت ءُ وتءَ بزّگ پیش نہ دار اِیت بگندئے آ وتی بازیں کسّہانی تہءَ راجی سنچ ءُ سما ءِ شونءَ دنت۔

چوشکہ آئیءِ گدار Men in the Sun اِنت کہ ایشیءِ تہءَ آ گدارءِ ھاسیں کارستانی کرتناں چہ انچیں جستےءِ واکیہ یےءَ گوں کسہءَ آسر کنت کہ کارستانی کُرتن (عمل) وانوکانی زہناں جست پیداک کنت کہ وانوک پہ آھانی درگیجگءَ لاچار بنت۔

غسّان کنفانی وتی آزمانکی کارِستانی ڈولءَ سال 1972ءَ 36 سالءِ امر ءَ ناشناسیں مردمانی یک بمب تراکےءَ نمیران بیت۔

اے نبشتانک غسّان کنفانیءِ گِدار Men in the sun بزاں "روچ ءِ سرءِ مردم" ءِ سرا چمشانکے۔ سال 1962ءَ نبشتہ بوتگیں اے گِدار عرب دنیا ءُ ھاس فلسطینءِ جاھمنندیں مہلوکءِ سرءَ یک نگدے۔ اے گدار 1948ءِ جنگ ءُ فلسطین ءِ سرءَ اسرائیلءِ زورگریءِ آسر (نتیجہ)ءَ ودی بوتگیں زر ءُ مالی تنگیانی  (economic crisis) سرءَ نبشتہ کنگ بوتگ۔

چوشکہ اے گدار ءِ بنجاہی کارست چار اَنت، یکے نیم امبریں ابوقیس، دومی ھژدہ سالی ایں مروان، سئیمی اسد ءُ چارمی ابوالخیزران اِنت۔ بنداتی سئیں کارست (ابوقیس، اسد، مروان) بصرہ عراقءِ ھما جاہءَ یکے دومیءَ گوں دچار کپ انت ءُ ھوار بنت کہ اودءَ مردم چیراندری یک دمگےءَ چہ دومی دمگءِ سیمسراں گوازینگ بنت۔ آھانی ھوار کپگءِ مستریں سوب ایش انت کہ آ سئیں پہ روزگارءِ ھاترءَ وتی گِساں چہ در کپتگ ءُ نوں ادا عراقءِ سیمسرءَ گوازینگ ءُ کویتءَ روگ لوٹ انت۔ ادا آھانءَ ابوالخیزران دچار کپ ایت کہ آئیءِ سواری یک آپی ٹینکرے۔ ابوالخیزرانءِ روزگار ھمیش انت کہ مدام چیراندری درِی مردماں چہ سیمسرءَ اے دیم ءُ آ دیم بَر ءُ بیار۔ ابوالخیزران سئیں کَساں چہ زر گیپت ءُ آھانءَ پیسرءَ چہ اے سرپد کنت کہ اے راہءَ دگہ ھچ پیمیں جیڑہ نیست بس ھمے یکیں جیڑہ ھست انت کہ دو جاھاں شمارا ٹینکرءِ پشتءَ آئیءِ ٹانکیءِ تہءَ چیر بوگ لوٹ ایت۔ آھانءَ ٹانکیءِ تہءَ چیر دیگءِ مول آھاں چہ سیمسری لشکرءَ چیر دیگ انت۔ بنجاہی چاریں کارِست فلسطینی مہاجِر انت۔ کہ آ سہبءَ مہلا چہ عراقءَ دیم پہ کویتءَ در کپ انت۔ 

آ وھدے کہ سیمسری لشکرءِ اولی سنگرءِ نزدیکءَ سر بنت گڑا ابوالخیزران شش(6) منٹءِ واستہ آھانءَ پشتءَ ٹانکیءِ تہءَ کنت۔ دیمترءَ روت گوں گُشادیءَ لشکرءِ گورءَ وتی اجازت نامہ ءَ گیپت ءُ پدا ایشاں زوریت ءُ رھادگ بیت، کمے دیمترءَ پدا ایشاں کشّیت دیمءَ سوار کنت۔ اے شش ئیں منٹانی میانءَ روچ ایشاں انچو سوچ ایت کہ کس ھچیگی نہ بیت، دراہ دمتوس ءُ ھلاس بنت۔ 

ادا چہ آ سوار بنت ءُ دیمترءَ جنز انت وھدے کہ دیمترءَ پدا سیمسری لشکرءِ دومی سنگر کہ نزیک بیت تاں ابوالخیزران پدا آھاں ٹانکیءِ پشتءَ کنت ءُ روت۔ سیمسری لشکر پدا پہ جست ءُ پرسءَ ابوالخیزرانءَ لوٹائین ایت ءُ اے رندی چہ شش ہپت منٹءَ گیشتر آئیءَ داریت ءُ گوں آئیءَ تران ءُ وشگپی ھم کنت۔

وھدے کہ ابوالخیزران واتر کیت، ٹینکرءَ Start کنت ءُ رھادگ بیت۔ کمے دیمءَ روگءَ پد اوشت ایت تاں آھاں پدا دیمءَ سوار بہ کنت۔ وھدے کہ ٹینکیءِ دپءَ پچ کنت تاں سئیں کَس گرمءَ کُشتگ اَنت۔ ابوالخیزران آھانی جوناں بارت ءُ یک گَندجاھےءِ کشءَ دور دنت ءُ روت۔

کمے راہءِ روگءَ پد آ پدا اے نیتءَ گوں واتر بیت کہ آیانی کیسگانی زراں بہ بر آں بلئے آ واتر کہ ھما جاہءَ کیت تاں تہار انت ءُ آھانی جون گِندگ نہ بنت۔ اوشتاتگیں جاہءَ یک ھیالے آئی زہنءَ کئیت، آ چیھالے جنت ءُ جُست کنت: "آہاں چےءَ ٹانکیءَ را نہ ٹُک اِت؟" (Why didn't they knock on the sides of the Tank) ۔ آ واتر روت ءُ وتی سواریءِ سیٹءَ نِندیت ءُ پدا جُست کنت "شُما چےءَ ٹانکیءَ را نہ ٹُک اِت؟ شُما چےءَ ھبر نہ کُت؟ پرچےءَ ؟" گوں ھمے جُستاں کِسہ آسر بیت۔

اے گدار فلسطینءِ سرا 1948 ءِ کبزہ کساس 10، 12 سالاں پد نبشتہ کنگ بوتگ۔ جنگءِ جاوراں چہ ودی بوؤکیں بازیں نفسیاتی جیڑہ،  مالی جیڑہ، دلپروشی ءُ تُرسءِ ڈولیں جاور گِدار ءِ بنجاہی ھیال انت۔

ھمے گِرگ ءُ کُشگءِ تُرس اِنت کہ سئیں فلسطینی مُہاجرانی ھیالاں مرگءِ وھداں اے گپ ھم نئیت کہ اگاں ما ٹانکیءَ بہ ٹُکیں گُڈا بوت کنت ما وتا چہ مرگءَ رکینت کت بہ کن اِیں۔ آ گوں ارزانیءَ وتی مرگءَ کبول کن انت۔ انچوش گُمان بیت کہ کسّہءِ سئیں کارِست چہ مرگءَ پیسر بیران بوتگ انت۔ تُرس آھانی ھیالءِ سرءَ داں ھما کچءَ ایر کپتگ کہ آ وتی زِند ءِ گُڈی ساھتاں چو بے جانیں چیز (Object) ءِ پیمءَ یکیں جاہءَ ایر انت ءُ ھچ ڈولیں سر ءُ پر نہ کن انت۔

ھیال ءُ حقیقت، مایوسی ءُ اُمیت، گوست ءُ آؤکیں بانداتءِ میانءَ مان گیش اتگیں مردم زِند ءُ مرگءِ میانءَ اُوشت (Stagnation)ءِ آماچ انت۔ یک نیمگے آہانی پُرشتگیں لوگ ءُ جاہ انت، آہانی تباہ بوتگیں میتگ اِنت، آہانی سُتکگیں بازار انت، آہانی پُلگ بوتگیں مال ءُ مڈی انت، درانڈیھی اِنت، مُہاجِر بنجلانی تہا بزّگی ءُ لاچاری اِنت، بے نانی(زری) اِنت، بے نامی اِنت، تُرس اِنت ءُ گُلامی اِنت۔ دومی نیمگءَ چہ سیمسرءَ اے دیم پہ وتی روچانی گوازینگءَ، پہ زندگ بوگءَ روزگارءِ شوہازءَ در پہ دری انت۔ 

غسّان کنفانی ءِ رد ءَ اے سرجمیں جیڑہاں آہانی زِند اُوشتءِ آماچ کُتگ ءُ ایشی ءِ یک بنیاتی سوبے مہاجرانی ھیالءِ تہءَ سرپدیءِ نہ بوگ انت ءُ ھرچ پیمیں جاورانءَ ھما پیمءَ منّگ(Accept کنگ) اِنت۔ نا آ انسانی آزاتیءِ باروءَ تچکیں ھیالے دار اَنت ءُ نئیکہ انسانءِ بنکی ھکانی پامالیءَ پہ چیزے جیڑ اِت کن انت۔ 

اے گِدار ءِ سئیں مُہاجِر وتی زمینءِ سرءَ بوتگیں قبضہءِ ھِلاپءَ ھچ پیمیں گہگیری یے نہ کن انت بگندئے آ وتی ڈیھءِ  جاوراں چہ شزار بنت ءُ آئیءَ را یلا کن انت ءُ رو انت۔ چہ وتی ڈیھءِ جاوراں تچگءِ جہدءَ کن انت ءُ تچگءِ تہءَ یک زوالیں مرگےءِ زدءَ کاینت۔ 

گدارءِ تہءَ کارمرز بیتگیں آپی ٹانکیءِ چاریں پہناد چونہا زوراکءِ دستءَ جوڑ کُتگیں ھما غیر فِطری دیوار (Bounderies) انت کہ آھانی تہا زُلم ءُ زوراکیءِ آماچیں راج ساہ  کش اِت نہ کنت، ایشانی تہءَ زِندگ بوگءِ ھچ ڈولیں اُمید نیست۔ چوشکہ زوراکءِ تُرس انچوش گیش انت کہ مردم ٹانکیءِ تہءَ ساہ دینت بلئے آئیءَ نہ ٹک انت۔ 

گِدار وانوکیں کَس بائید انت کہ اے گِدار ءَ الم بہ وان انت۔ یکے وَ اے گدار ءِ انچیں درشاندابے کہ وانوکءَ پہ وتءَ کش ایت ءُ دومی گدارءِ انچیں کسّہ یے کہ گوں بلوچءِ زندمانءَ باز ھمگرنچ انت۔

                                                     __________________________

اے نبشتانکءِ تہءَ درشان کُتگیں ھیالءُ لیکہ نبشتہ کارءِ وتیگ اَنت ہژدری نہ اِنت کہ بی ایس سی اسلام آباد آئیءِ ھیالءُ لیکہاں گوں منوگر بہ بیت۔